Η Τουρκία Ελέγχει το 70% της Ροής Φυσικού Αερίου προς την Ελλάδα

Με το φυσικό αέριο να καταλαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας, ιδίως μετά την σταδιακή απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ, ελέω Κλιματικής Αλλαγής (βλέπε απόφαση Κυρ. Μητσοτάκη για πρόωρη εγκατάλειψη του λιγνίτη τον Σεπτέμβριο 2019) και την Τουρκία να συνεχίζει τις προκλήσεις της στην περιοχή μας, με τελευταίο παράδειγμα την καταπάτηση των Βαροσίων στην Κύπρο, το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας αποκτά ιδιαίτερη σημασία.

Δυστυχώς αν και πέρασε μισός αιώνας από την ανακάλυψη εμπορικά εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου (Θάσος 1971) και έκτοτε επιβεβαιώθηκαν αξιόλογα αποθέματα σε διάφορα σημεία της χώρας, η Ελλάδα δεν μπόρεσε να προχωρήσει στην αξιοποίηση τους με αποτέλεσμα σήμερα, πλην μιας ελάχιστης παραγωγής στον Πρίνο, να εξαρτάται αποκλειστικά από εισαγωγές υδρογονανθράκων οι οποίοι μαζί με τις εισαγωγές ηλεκτρισμού καλύπτουν σχεδόν το 72% της πρωτογενούς ενεργειακής προμήθειας της χώρας (Στοιχεία 2019: 68% πετρέλαιο και φυσικό αέριο, 15% λιγνίτες, 13% ΑΠΕ και 4% εισαγωγές ηλεκτρισμού).

Παρέλκει να εξηγήσουμε τους λόγους της κακοδαιμονίας μας που μας απέτρεψαν όλα αυτά τα χρόνια από το να εκμεταλλευτούμε τον πολύ αξιόλογο φυσικό ενεργειακό ορυκτό πλούτο που διαθέτουμε. Σημασία έχει να κατανοήσουμε επιτέλους ότι όσο αυξάνεται η ενεργειακή μας εξάρτηση τόσο ποιο ευάλωτοι γινόμαστε στα γεωπολιτικά παιχνίδια και εκβιασμούς των εχθρών μας είτε τους εν τη Ανατολή η τους κείμενους εις βορρά. Για αυτό προέχει η ενδυνάμωση της ενεργειακή μας ασφάλειας- δηλαδή της αδιάλειπτου παροχής ενέργειας προς τον καταναλωτή.

Σήμερα η ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας έχει αυξηθεί δραματικά φθάνοντας σχεδόν το 78% - αρκετά υψηλότερα του Ευρωπαϊκού μέσου όρου που είναι στο 55%- αφού διαρκώς διευρύνεται το ποσοστό εισαγωγών ενεργειακών πρώτων υλών και ηλεκτρισμού. Όμως πέρα από αυτή την διαπίστωση υπάρχει σοβαρή εξάρτηση και στο πεδίο αφού το 70% περίπου των εισαγωγών φυσικού αερίου διέρχονται πλέον μέσω πλέγματος αγωγών που ευρίσκονται σε Τουρκικά εδάφη. Το υπόλοιπο εισάγεται σε μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) μέσω του τερματικού σταθμού του ΔΕΣΦΑ στην Ρεβυθούσα. Δηλαδή και οι τρεις βασικοί αγωγοί μέσω των οποίων η Ελλάδα προμηθεύεται Ρωσικό και Αζέρικο αέριο διέρχονται όλοι τους μέσω Τουρκίας.

Ποιο συγκεκριμένα οι εισαγωγές φυσικού αερίου στην Ελλάδα μέσα από χερσαίους αγωγούς έχουν ως εξής:

(α) Σιδηρόκαστρο- Είναι το σημείο εισόδου του υφιστάμενου αγωγού που διέρχεται μέσω Βουλγαρίας μέσω του οποίου ξεκίνησαν οι παραδόσεις ρωσικού αερίου στην Ελλάδα το 1996. Ενώ το αέριο αυτό μέχρι τα τέλη του 2019 έφθανε στη Βουλγαρία, από την Ρωσία, μέσω του Trans Balkan Pipeline (μέσω Ουκρανίας-Μολδαβίας και Ρουμανίας), η διαδρομή αυτή καταργήθηκε με την ενεργοποίηση του Turk Stream από 1/1/2020. Έτσι, το ρωσικό αέριο παραδίδεται στην Βουλγαρία, στα Τούρκο-Βουλγαρικά σύνορα, όπου μεταφέρεται μέσω ειδικού αγωγού από το σημείο εισόδου (στο Kiyikoy) στην Τουρκία. Αν και το αέριο που παραδίδεται στη Βουλγαρία είναι ρωσικό, αυτό διέρχεται μέσα από τουρκικό σύστημα αγωγών που ελέγχεται απόλυτα από την κρατική εταιρεία πετρελαίου και φ. αερίου BOTAS.

(β) Κήποι- Αυτό είναι το σημείο εισόδου του γνωστού Ελληνο-Τουρκικού διασυνδετήριου αγωγού (IGT) που συνδέει τα εθνικά δίκτυα των δύο χωρών. Ο αγωγός έχει μήκος 270 χλμ. με 85 χλμ. επί Ελληνικού εδάφους και το υπόλοιπο στην Ευρωπαϊκής και Ασιατική Τουρκία. Σε λειτουργία ήδη από το 2007, ο εν λόγω αυτός αγωγός προμηθεύει αέριο προέλευσης Τουρκίας (Turkish Basket) βάσει σύμβασης μεταξύ ΔΕΠΑ και BOTAS. Παρά το γεγονός ότι ο αγωγός αυτός έχει χωρητικότητα που φθάνει τα 4.0 δισεκ. κυβ. μέτρα τον χρόνο χρησιμοποιείται μόνο ένα μικρό μέρος της δυναμικότητας του που σπανίως ξεπερνά το 15%.

(γ) Αγωγός ΤΑΡ- Αν και ο αγωγός αυτός μεταφέρει Αζέρικο αέριο, ελέγχεται πλήρως από την BOTAS, αφού αποτελεί συνέχεια του συστήματος ΤΑΝΑΡ (ιδιοκτησία της κοινοπραξίας SOCAR, BOTAS, TPAO) που διασχίζουν την Τουρκία για να φθάσουν στα Ελληνο-Τουρκικά σύνορα στους Κήπους και να ενωθούν με τον ΤΑΡ. Η ΔΕΠΑ έχει την δυνατότητα να προμηθευτεί μέσω ΤΑΡ έως 1.0 δισεκ. κυβ. μέτρα τον χρόνο. Εκτιμάται ότι με την έναρξη της εμπορικής λειτουργίας του εν λόγω αγωγού, ήδη από τα μέσα Δεκεμβρίου 2020, και βάσει των όρων προμήθειας αερίου με την κοινοπραξία, η ΔΕΠΑ πρόκειται να αυξήσει προοδευτικά τις παραλαβές Αζέρικου αερίου.

Συμπερασματικά, με την ενεργοποίηση του ΤΑΡ και την αποκλειστική διοχέτευση του ρωσικού αερίου (από 1/1/2020) μέσω του Turk Stream, η προμήθεια φυσικού αερίου της χώρας μέσω όλων των χερσαίων διαδρομών ελέγχεται πλέον απόλυτα (100%) από την Τουρκία.

Χάρις στην αύξηση του όγκου προμήθειας LNG, ιδιαίτερα κατά τα τελευταία δυο χρόνια, η εξάρτηση από την Τουρκία έχει μειωθεί σε ένα βαθμό, αφού κατά μέσο όρο το 30% της συνολικής προμήθειας φυσικού αερίου της Ελλάδας προέρχεται πλέον από LNG μέσω του τερματικού σταθμού της Ρεβυθούσας. Όμως ο μεγάλος όγκος αερίου που τροφοδοτεί το Ελληνικό ενεργειακό σύστημα θα εξακολουθήσει να προέρχεται από την Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν αφού υπάρχουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις με την ΔΕΠΑ και άλλους προμηθευτές.

Άρα η Τουρκία θα εξακολουθήσει να ελέγχει τους διερχόμενους αγωγούς με ότι αυτό μπορεί να σημαίνει για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας. Όπου στην περίπτωση εκδήλωσης ενός θερμού επεισοδίου η και πολεμικής σύρραξης η Άγκυρα δεν θα διστάσει ούτε στιγμή να διακόψει την ροή αερίου μέσα από τους ανωτέρω αγωγούς έστω και εάν η διέλευση του διέπεται από διεθνείς συμφωνίες. Όλοι γνωρίζουμε καλά το πόσο η Τουρκία σέβεται τις διεθνείς συνθήκες.

Για αυτό εδώ και πολύ καιρό υποστηρίζουμε σταθερά την ανάγκη όπως η Ελλάδα αξιοποιήσει επιτέλους τα σημαντικά αποθέματα φυσικού αερίου που διαθέτει. Σήμερα η συγκυρία είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή με μεγάλες διεθνείς εταιρείες ( Total-ExxonMobil-ΕΛΠΕ) να έχουν αναλάβει τις παραχωρήσεις νότια και δυτικά της Κρήτης που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και μπορούν, αν δεν τους αποτρέψει η κυβέρνηση με την δήθεν «περιβαλλοντική» της πολιτική και τις ιδεοληψίες της περί άχρηστων κοιτασμάτων (stranded assets), να τα αναπτύξουν και μάλιστα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Η τεχνολογία για γεωτρήσεις σε βαθιά ύδατα έχει αναπτυχθεί εντυπωσιακά τα τελευταία χρόνια, ενώ έχει επίσης μειωθεί κατά πολύ ο χρόνος για τις έρευνες και παραγωγή. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα του τεράστιου Αιγυπτιακού κοιτάσματος φ. αερίου Zohr, το οποίο ανακαλύφθηκε το 2015 και η παραγωγή του ξεκίνησε στα τέλη του 2017.

*(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία της 31ης Ιουλίου 2021)

ΠΗΓΗ